ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ και της ... φωτογραφίας!

http://polyphonic.forumotion.com/t112-topic

ΤΑ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

ΤΟΥ ΛΑΜΠΡΟΥ ΛΙΑΒΑ - Εθνομουσικολόγου

Πρόκειται για δημοτικά τραγούδια που εντοπίζονται στην περιοχή γύρω από τα σημερινά ελλήνο
-αλβανικά σύνορα (Πωγώνι, Δερόπολη, Δέλβινο, Χειμάρρα, Λεσκοβίκι, μέρος της Κόνιτσας κ.α.), όπου ως το 1944 συμβίωναν πληθυσμοί Ελλήνων και Αρβανιτών (Τσάμηδες και Λιάπηδες).

Αποτελούν τη μοναδική περίπτωση πολυφωνίας στο χώρο της Ελληνικής μουσικής παράδοσης, άλλα και μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες μουσικές φόρμες όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια άλλα στο παγκόσμιο ρεπερτόριο της Λαϊκής πολυφωνικής μουσικής.

Η απόδοση των τραγουδιών αυτών γίνεται από ομάδα τραγουδιστών που πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 4 άτομα. Ο συνηθέστερος αριθμός είναι 5, άλλα μπορεί να φτάνει και 6, 7 ή ακόμη και 10 τραγουδιστές-ανάλογα με τους ισοκράτες (ώστε να «γεμίζει το τραγούδι και να πάει βρονταριά!»).

Ο κορυφαίος της ομάδας τραγουδάει την κυρίως μελωδία, δηλαδή αρχίζει, «παίρνει» το τραγούδι, γι’ αυτό ονομάζεται παρτής ή πάρτης ή σηκωτής.

Του απαντάει ο δεύτερος που «γυρίζει» ή «τσακίζει» το τραγούδι, γι αυτό και λέγεται γυριστής, ενώ οι υπόλοιποι, οι ισοκράτες, κρατούν το «ίσο», δηλαδή το φθόγγο της τονικής του μελωδίας.

Στην ομάδα αυτή μπορεί να προστεθεί (επιπλέον ή σε αντικατάσταση του γυριστή) κι ένα ακόμη τραγουδιστής, ο κλώστης, που κάνει ιδιόμορφους λαρυγγισμούς με ψεύτική φωνή(«φαλτσέτο», όπως στα τυρολέζικα γιόντλερ), «κλώθοντας» το τραγούδι ανάμεσα στην τονική και στην υποτονική της μελωδίας. Μια τεχνική του χεριού που κρατάει τ’ αδράχτι όταν κλώθει το νήμα. Το χέρι όχι μόνο βάζει τ’ αδράχτι σε περιστροφική κίνηση (κλωθογυρίζει) αλλά το ανεβοκατεβάζει κιόλας κάθε τόσο. Ο συσχετισμός είναι φανερός.

Τόσο ο γυριστής όσο και ο κλώστης κόβουν απότομα το τραγούδι στην υποτονική της κλίμακας δημιουργώντας έτσι με τον τελευταίο φθόγγο του πάρτη μια έντονη διαφωνία (διάστημα 2ας), που είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της πολυφωνικής φόρμας και της δίνει ένα ιδιόμορφο άκουσμα.

Η τοποθέτηση των τραγουδιστών μέσα στο σύνολο αλλά και το φύλο τους ακόμη ορίζεται από μια αυστηρή ιεραρχία που βρίσκεται σε σχέση με το ρόλο και την τεχνική του καθένα μέσα στην ομάδα.

Το ποιητικό περιεχόμενο των τραγουδιστών παρουσιάζεται σε στενή σχέση με τον φυσικό, ιστορικό και κοινωνικό χώρο της περιοχής : παλαιότατα τραγούδια του ακριτικού κύκλου και μεσαιωνικές μπαλάντες (παραλογές), ιστορικές διηγήσεις του αγώνα κατά των Τούρκων, αλλά και τραγούδια του γάμου, της ξενιτιάς, αποκριάτικα, κ.α.(που καλύπτουν και τον κύκλο του χρόνου).

Όσον αφορά στην καταγωγή αυτής της πολυφωνικής φόρμας, παρόλο που η έρευνα δεν έχει καταλήξει ακόμη σε βέβαια συμπεράσματα, όλες οι ενδείξεις πείθουν ότι ανάγεται σε πολύ παλιές (ίσως ακόμη και προελληνικές) εποχές.

Πράγματι οι μελωδίες των τραγουδιών (μαζί με ορισμένα ακόμη της Ηπείρου και κάποια γυναικεία τραγούδια της Θεσσαλίας) είναι οι μοναδικές στον ελλαδικό χώρο που έχουν διατηρήσει την πεντατονική ανημίτονη κλίμακα (μουσική κλίμακα που αποτελείται από 5νότες, χωρίς ημιτόνια). Η κλίμακα αυτή, όπως έχει αποδείξει η πρόσφατη μουσικολογική έρευνα, ταυτίζεται με το δώριο τρόπο των αρχαίων Ελλήνων, την κατεξοχήν «ελληνική αρμονία».

Μέσα στους αιώνες στο πολυφωνικό τραγούδι έρχονται να προστεθούν και νέες επιδράσεις, όπως αυτής της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής που, χωρίς αμφιβολία, επηρεάζει τη μελωδική γραμμή του γυριστή (τονική και υποτονική) καθώς και τους ισοκράτες.

Επίσης στην τεχνική του παρτή και του κλώστη μπορούμε να διακρίνουμε κάποια μίμηση του «πολυφωνικού» παιξίματος της γκάιντας, κάτι που ανιχνεύομε και στο τρόπο που παίζουν το κλαρίνο και το βιολί οι παλιοί Ηπειρώτες οργανοπαίχτες, όταν κι αυτοί μιμούνται την γκάιντα στους παραδοσιακούς σκοπούς μονή γκάιντα και διπλή γκάιντα που συναντάμε σ’ αυτή την περιοχή.

Τα ηπειρωτικά πολυφωνικά τραγούδια, εκτός από την ιδιαιτερότητα της μουσικής τους δομής και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο εκφράζουν τον φυσικό, ιστορικό και κοινωνικό χώρο όπου γεννήθηκαν κι αναπτύχθηκαν, παρουσιάζουν παράλληλα κι ένα ενδιαφέρον μέσα από τη μελέτη της εξάπλωσης τους.

Έτσι έχουν επηρεάσει ανάλογες φόρμες φωνητικής μουσικής στη Γιουγκοσλαβία (Ιλλυρία) και στην Κάτω Ιταλία και Σικελία (όπου εγκαταστάθηκαν Αρβανίτες τον 15ο αιώνα, διωγμένοι από τους Τούρκους).

Επίσης, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η θεωρία του Ολλανδού μουσικολόγου jaap Kunst που συνδέει την πολυφωνία της Ηπείρου με τη μακρινή Ινδονησία, καθώς επισημαίνει αναλογίες όχι μόνο στη δομή και τις ονομασίες των τραγουδιστών, αλλά φτάνει και ως τα διακοσμητικά μοτίβα της λαϊκής κεντητικής!..

Πράγματι, φαίνεται πως υπάρχει ένα νοητό τόξο (που ανάγεται ίσως σε προελληνικές περιόδους και ανανεώθηκε αργότερα, την Αλεξανδρινή εποχή) που συνδέει πολιτισμικά τα Βαλκάνια με τη Ν.Α. Ασία, περνώντας από τον Καύκασο, τη Β. Περσία, το Αφγανιστάν, τη Β. Ινδία.

Σε όλο το μήκος αυτής της διαδρομής βρίσκουμε πολιτισμικές συγγένειες και αντιστοιχίες που εκδηλώνεται γι’ άλλη μια φορά την αρχέγονη δύναμη στην επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς, πέρα από φυλές και θρησκείες.

Το πεδίο της έρευνας παραμένει ανοιχτό και τα ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια αποτελούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσικά δείγματα για μελέτη και ίσως ένα συναρπαστικό ταξίδι σε χώρο και χρόνο!...

Admin έγραψε:

Admin έγραψε:Ελπίζω, Αρούλη, καλή κριτική... Ή μήπως όχι;;;

Admin έγραψε:
Η φωτογραφία ανέβηκε με την υπηρεσία https://servimg.com