ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ

Ο Παρθενώνας, ναός χτισμένος προς τιμήν της Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης της Αθήνας, υπήρξε το αποτέλεσμα της συνεργασίας σημαντικών αρχιτεκτόνων και γλυπτών στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα. Η εποχή της κατασκευής του συνταυτίζεται με τα φιλόδοξα επεκτατικά σχέδια της Αθήνας και της πολιτικής κύρους που ακολούθησε έναντι των συμμάχων της κατά την περίοδο της αθηναϊκής ηγεμονίας.

Το μνημείο

Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας και τον κολοφώνα του δωρικού ρυθμού. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448/7 π.Χ. και τα εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ. στα Μεγάλα Παναθήναια, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος περατώθηκε το 433/2 π.Χ. Σύμφωνα με τις πηγές, οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν ήταν ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης και πιθανόν ο Φειδίας, που είχε και την ευθύνη του γλυπτού διάκοσμου. Είναι ένας από τους λίγους ολομάρμαρους ελληνικούς ναούς και ο μόνος δωρικός με ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού διακόσμου, του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν γραπτό διάκοσμο με κόκκινο, μπλε και χρυσό χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο, εκτός από το στυλοβάτη που κατασκευάστηκε από ασβεστόλιθο.

Το πτερό είχε 8 κίονες κατά πλάτος και 17 κατά μήκος. Η τοποθέτηση των κιόνων είναι ασυνήθιστα πυκνή με αναλογία διαμέτρου κίονα και μετακιόνιου διαστήματος 1:2,25 (πρβλ. την αναλογία 1: 2,32 στο ναό του Δία στην Ολυμπία και 1:2,65 στο ναό της Αφαίας στην Αίγινα). Στις στενές πλευρές υπήρχε και δεύτερη σειρά 6 κιόνων που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση δίπτερου ναού. Μια άλλη ιδιομορφία ήταν η ύπαρξη ζωφόρου που περιέτρεχε το σηκό σε όλο του το μήκος και αποτελεί ίσως την πιο φανερή από τις ιωνικές επιδράσεις. Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς απεικονίζουν τη Γιγαντομαχία. Στην δυτική παριστάνεται Αμαζονομαχία, στη νότια Κενταυρομαχία και στη βόρεια σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο. Η ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων, την πιο μεγάλη θρησκευτική γιορτή των αρχαίων Αθηνών, και περιλαμβάνει μορφές θεών, ζώων και περίπου 360 μορφές ανθρώπων. Τα δύο αετώματα του ναού απεικονίζουν σκηνές από την μυθολογία: πάνω από την κύρια είσοδο του ναού, στα ανατολικά, την γέννηση της Αθηνάς και στην δυτική πλευρά την διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κατοχή της αττικής γης. Αν και ο ναός αυτός διέφερε από άλλους δωρικούς ναούς όσον αφορά στην έκταση της διακόσμησής του, παρόλα αυτά η διακόσμηση αυτή δεν επηρέαζε την ενότητα του συνόλου, έτσι ώστε να δημιουργείται μια ισορροπημένη, ιδανική αρχιτεκτονική μορφή.

Στο εσωτερικό υπήρχε δίτονη (διώροφη) δωρική κιονοστοιχία σχήματος «Π», που δημιουργούσε ένα υπερώο, από το οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να θαυμάσουν από διάφορα σημεία το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Στον οπισθόδομο φυλασσόταν ο θησαυρός, δηλαδή τα πολύτιμα αφιερώματα της Αθηνάς. Η οροφή του στηριζόταν σε τέσσερις ιωνικούς κίονες. Η στέγη ολόκληρου του ναού, μαζί με τους στρωτήρες, τους καλυπτήρες και τα ακροκέραμα, ήταν μαρμάρινη, αλλά στηριζόταν σε μεγάλες ξύλινες δοκούς.
Ο Παρθενώνας παρουσιάζει τέλεια αρμονικές αναλογίες μέχρι την παραμικρή του λεπτομέρεια· μολονότι ο ναός αυτός ήταν μεγαλύτερος από τους άλλους δωρικούς ναούς της εποχής του (με 8x17 κίονες, αντί για 6x13 που συνηθίζονταν τον 5ο αι. π.Χ.), οι αναλογίες του ήταν τόσο αρμονικές, ώστε να του προσδίδουν εκπληκτική ομοιογένεια μορφής, μνημειώδη μεγαλοπρέπεια και πρωτοφανή χάρη σε σύγκριση με τους πιο βαρείς δωρικούς προκατόχους του.

Στη φήμη του ναού συνέτειναν και οι ασύλληπτες εκλεπτύνσεις, οι αδιόρατες αποκλίσεις από την κατακόρυφο και την οριζόντια κατεύθυνση και οι αρμονικές αναλογίες. Ο στυλοβάτης παρουσίαζε ελαφρά τυμπανοειδή καμπύλωση, οι ραδινοί κίονες απέκλιναν από την κατακόρυφο προς το κέντρο του ναού και η συνολική σχεδίαση ήταν πυραμιδοειδής. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόταν μία κίνηση προς τα μέσα και προς τα πάνω που μετέτρεπε τον Παρθενώνα σε ένα παλλόμενο οργανικό σύνολο. Η ένταση των κιόνων (ένα ανεπαίσθητο «φούσκωμα» στο μεσαίο τμήμα τους) απέδιδε οπτικά το γεγονός ότι οι κίονες σήκωναν μεγάλο βάρος. Οι αναρίθμητες αυτές λεπτότητες σχεδιάστηκαν με μεγαλοφυή τρόπο και εκτελέστηκαν με απαράμιλλη μαθηματική ακρίβεια.

Ο Παρθενώνας στην ιστορία

Λίγο-πολύ η ιστορική πορεία του Παρθενώνα ακολουθεί εκείνη της Ακρόπολης ως σύνολο, αν και οι περισσότερες μαρτυρίες επικεντρώνεται στο επιβλητικό κεντρικό μνημείο. Ναός της Αθηνάς πάνω στην Ακρόπολη αναφέρεται ήδη από τον Όμηρο τον 8ο αι. π.Χ. Ο παλιότερος αρχαιολογικά βεβαιωμένος ναός είναι ένας πώρινος ναός της Αθηνάς Πολιάδος, του οποίου τα θεμέλια βρέθηκαν ανάμεσα στο Ερέχθειο και το μεταγενέστερο Παρθενώνα και είναι σήμερα σκεπασμένα. Αυτός ο ναός χρονολογείται το αργότερο γύρω στο 525 π.Χ. Υπάρχει όμως και η άποψη ότι τότε επισκευάστηκε μόνο η ανωδομή του και ότι τα ίδια τα θεμέλια ανήκουν σε πρωιμότερη φάση, γύρω στο 570 π.Χ. Αυτός ο ναός καταστράφηκε το 480 π.Χ. από τους Πέρσες. Το 454 π.Χ. μας πληροφορούν όμως οι πηγές ότι μεταφέρθηκε στο σηκό αυτού του ναού το ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας από τη Δήλο, άρα θα πρέπει να ήταν επισκευασμένος και να λειτουργούσε. Το οριστικό τέλος αυτού του ναού δεν είναι γνωστό. Αναφορές στις πηγές ερμηνεύονται ως ενδείξεις ότι ήταν ακόμα σε χρήση το 406/5 π.Χ. Ο Παυσανίας πάντως δεν τον αναφέρει στην περιγραφή του της Ακρόπολης το 2ο αι. μ.Χ.

Σύμφωνα με μια αμφισβητούμενη θεωρία, ένας ναός της Αθηνάς Παρθένου στη θέση του κλασικού Παρθενώνα συνυπήρχε με το ναό της Αθηνάς Πολιάδος ήδη από το 560 π.Χ. περίπου (ο λεγόμενος εκατόμπεδος ή Urparthenon). Σε κάθε περίπτωση,αμέσως μετά τη μάχη του Μαραθώνα αρχίζει να χτίζεται ο Παρθενώνας (Προπαρθενών Ι) το 490 π.Χ., έμεινε όμως ημιτελής, μέχρι το ύψος μερικών σπονδύλων των κιόνων του. Το 480-479 π.Χ. καταστρέφεται από τους Πέρσες μαζί με τα άλλα μνημεία της Ακρόπολης. Μετά την επιστροφή των Αθηναίων στην πόλη οι σπόνδυλοι του κατεστραμμένου ναού χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό στο βόρειο τείχος της Ακρόπολης, όπου είναι μέχρι σήμερα ορατοί για τον επισκέπτη που κοιτάζει το βράχο από την πλευρά της οδού Αθηνάς και το Μοναστηράκι.

Αμέσως μετά ο Κίμων ανέθεσε την κατασκευή ενός δεύτερου Παρθενώνα στον αρχιτέκτονα Καλλικράτη (Προπαρθενών ΙΙ). Και αυτό το εγχείρημα όμως έμεινε ημιτελές με το θάνατο του Κίμωνα το 450 π.Χ. Το 447/6 π.Χ. αρχίζει σύμφωνα με τις πηγές η λατόμευση μαρμάρου για ένα νέο, μεγαλύτερο Παρθενώνα, αυτόν που θα ολοκληρωθεί τελικά στα πλαίσια του οικοδομικού προγράμματος του Περικλή για την Αθήνα.

Ο Παρθενώνας διατηρήθηκε άθικτος έως και τους Μακεδονικούς χρόνους. Αντίθετα, μάλιστα, μετά τον Γρανικό, στον Παρθενώνα αναρτήθηκαν ως τρόπαια χρυσές ασπίδες, λάφυρα της νίκης του Αλέξανδρου. Οι πρώτες καταστροφές έγιναν επί Λάχαρη, τον οποίο όρισε τύραννο των Αθηνών ο Κάσσανδρος, σύμφωνα με την αφήγηση του Παυσανία. Αυτός απέσπασε τις ασπίδες από τον Παρθενώνα, το χρυσάφι και τα κοσμήματα από το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Καταστροφές υπέστη και ο οπισθόδομος του ναού, όταν τον χρησιμοποίησε ως προσωπικό του κατάλυμμα ο Δημήτριος ο Πολιορκητής.

Στους Ρωμαϊκούς χρόνους δεν καταγράφονται αλλαγές στον Παρθενώνα, που συνεχίζει να διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία και την αίγλη του ακόμη και στους μεταχριστιανικούς αιώνες, παρόλο που επί εποχής Ιουστινιανού η πομπή των Παναθηναίων δεν ανέβαινε πια στον Παρθενώνα και είχε χαθεί πλέον κάθε λατρεία δημόσια ή ιδιωτική σύμφωνα με το Λατίνο ρήτορα Κλαύδιο Μαμερτίνο του 4ου αιώνα.

Στους Βυζαντινούς χρόνους -αν και γλύτωσε ο Παρθενώνας την καταστροφή από τα διατάγματα του Θεοδόσιου Β'- έγινε η πρώτη μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία της Αγίας Σοφίας, τα εγκαίνια της οποίας έγιναν επί αυτοκρατορίας Ιουστινιανού. Στον πρόναο προστέθηκε η αψίδα του ιερού. Από αυτές τις μετατροπές αυτές το 1877 -σύμφωνα με τον Burnouf- δεν είχαν μείνει παρά λείψανα τοιχογραφιών και λιγοστά επιγραφικά χαράγματα στους τοίχους και τους κίονες.

Επί Φραγκοκρατίας ο περί τον Παρθενώνα χώρος γίνεται τόπος ενδιαίτησης του πρώτου Φράγκου άρχοντα των Αθηνών, Όθωνα Ντελαρός, ενώ η Ακρόπολη γίνεται η έδρα της φραγκικής βαρωνίας και το κέντρο του ιστορικού βίου της πόλης, σε σημείο που η Αθήνα είναι γνωστή πλέον ως Castellum Athenarum. Ο Παρθενώνας αποδίδεται στη Ρωμαϊκή εκκλησία και γίνεται ναός Λατινικός, τιμώμενος στο όνομα της Θεοτόκου. Στη δυτική πλευρά προστέθηκε ένα κωδωνοστάσιο, που επί Τουρκοκρατίας έγινε μιναρές. Επί Ενετοκρατίας δεν παρατηρήθηκαν και δεν καταγράφτηκαν αλλαγές στο μνημείο.

Από τις αφηγήσεις μεταγενέστερων περιηγητών, όπως ο Ιταλός νοτάριος Νικόλαος Μαρτόνης που επισκέφθηκε την Ακρόπολη το 1395 ή ο Κυριακός ο Αγκωνίτης που ταξίδεψε το 1436 στην Αθήνα, έχουμε δύο περιγραφές του χριστιανικού Παρθενώνα. Ο πρώτος εκφραστής της μεσαιωνικής ιδεολογίας απορεί πως είναι δυνατόν να έχει χτιστεί ένα τόσο μεγάλο κτήριο ενώ ο δεύτερος, εκπρόσωπος της Ιταλικής Αναγέννησης, επικεντρώνεται στην ομορφιά των αρχαίων μνημείων.

Επί Τουρκοκρατίας η Ακρόπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1458, οπότε και την επισκέφθηκε ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής. Ο ιερός βράχος έμεινε πλέον γνωστός με το όνομα Ατίνα Καλεσί, δηλαδή φρούριο των Αθηνών. Κατά τον 17ο αιώνα ο Παρθενώνας είναι πλέον τζαμί και έχει μιναρέ, που καταστράφηκε το 1687. Τζαμί, ωστόσο που δεν πληρούσε τις προδιαγραφές της ισλαμικής θρησκείας και για αυτό δεν έγινε ποτέ λατρευτικό τέμενος των Μωαμεθανών.

Κατά την εκστρατεία του Φραγκίσκου Μοροζίνη κατά των Αθηνών το 1687, ο Παρθενώνας υπέστη και το μεγαλύτερο πλήγμα το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου, όταν οβίδα τίναξε την πυριτιδαποθήκη που είχε εγκαταστήσει ο Αλή αγάς, διοικητής του φρουρίου στον ναό. Το μεγαλύτερο τμήμα του ναού προς την ανατολική του πλευρά κατέρρευσε. Έκτοτε και μέχρι να παραδοθεί το μνημείο στην αρχαιολογία λεηλατήθηκε συστηματικά κυρίως από τον Λόρδο Έλγιν, ενώ υπέστη σημαντικές καταστροφές κατά την περίοδο της ελληνικής επανάστασης του 1821 και την πολιορκία του βράχου από τον Κιουταχή Μπέ

Η παγκοσμιότητα του μνημείου

Σύμφωνα με το Κέντρο για την παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO, ο Παρθενώνας ως τμήμα του ευρύτερου μνημειακού συμπλέγματος έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των μνημείων της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς από τις 11 Σεπτεμβρίου 1987. Ωστόσο, δεν είναι η τυπική πρόσθεση σε έναν κατάλογο εκείνη που κάνει τον Παρθενώνα τμήμα της πολιτισμικής κληρονομιάς. Ως υλικό εγχείρημα είναι η πλέον αξιόπιστη μαρτυρία ενός προηγμένου τεχνολογικά και αισθητικά πολιτισμού, που λίγο-πολύ έχει επηρεάσει σημαντικά την ανάπτυξη του σύγχρονου -"δυτικού", όπως αποκαλείται κόσμου.

ΠΗΓΗ ΑΡΘΡΟΥ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B8%CE%B5%CE%BD%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82

'Ενα πραγματικά πλήρες άρθρο για τον Παρθενώνα. Από ποια ακριβώς πηγή το δανείστηκες, Άρη;

Καλό είναι να βάζουμε την ηλεκτρονική διεύθυνση που είναι δημοσιευμένο το πρωτότυπο.

Στην υπέροχη περιγραφή ας συμπληρώσω μερικές φωτογραφίες από το τελευταίο μου προσκύνημα στον Ιερό Βράχο, πριν από ένα χρόνο περίπου.

Ας ξεκινήσω όμως με μία κάτοψη του χώρου που αναπαριστά το χώρο της Ακρόπολης πριν από 2.500 χρόνια περίπου.


Η εικόνα αυτή που αποτελεί όπως είπα αναπαράσταση του βράχου της Ακρόπολης κατά την κλασική εποχή, θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε καλύτερα όσα θα δούμε στις φωτογραφίες από τη μορφή που έχει ο χώρος στην εποχή μας.

Κάνοντας κλικ στο σύνδεσμο που παρέθεσα, μπορείτε να δείτε πολλές ακόμη εικόνες αλλά και να διαβάσετε πλήθος χρήσιμων πληροφοριών για όλες τις περιόδους της Ακρόπολης των Αθηνών.

Στην Ακρόπολη ο επισκέπτης μπαίνει από το Προπύλαια. Από κει μπήκα κι εγώ...

Παραθέτω το κείμενο και τη φωτογραφία όπως τα είχα δημοσιεύσει πέρυσι, στις 24 Οκτωβρίου 2009, τη μέρα που ανέβηκα για τελευταία φορά στην λατρεμένη για κάθε Έλληνα Ακρόπολη:

- Κλείνουμε σε είκοσι λεπτά, μου είπε ο φύλακας μόλις του έδειξα το "ελευθέρας"...

- Το ξέρω, του απάντησα λαχανιασμένη, και σκαπέτησα* προς τα πάνω.

Και δεν ήμουν η μόνη. Κι άλλοι "τρελοί" έτρεχαν να προλάβουν...
_____________

* σκαπέτησα = έφυγα γρήγορα, εξαφανίστηκα

Βασικό στοιχείο των αρχαίων ναών είναι οι κίονες. Παραθέτω την ακόλουθη εικόνα από την Ελληνική Βικιπαίδεια που δείχνει έναν κίονα ιωνικού ρυθμού. Συμβουλευτείτε τους αριθμούς για να γνωρίσετε τα ονόματα των διαφόρων τμημάτων του κίονα και του ναού:


ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82

Τα Προπύλαια είναι ένα αρχαίο μνημείο. Δεν είναι όμως ναός. Κατασκευάστηκαν ως είσοδος στην Ακρόπολη.

Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού:

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=974

διαβάζουμε τις εξής σημαντικές πληροφορίες για τα Προπύλαια:

Τα Προπύλαια της Ακρόπολης των Αθηνών κτίσθηκαν στη δυτική πλευρά του βράχου, στη θέση όπου τοποθετείται και η πύλη του οχυρού της μυκηναϊκής ακρόπολης.

Γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., την εποχή των Πεισιστρατιδών, και ενώ ο χώρος είχε ήδη διαμορφωθεί σε ιερό αφιερωμένο στη θεά Αθηνά, κτίσθηκε το πρώτο πρόπυλο.

Ένα νέο πρόπυλο κατασκευάσθηκε μεταξύ των ετών 510-480 π.Χ., αλλά καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ.

Μετά τα Περσικά επισκευάσθηκε ή ξαναοικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος τειχισμού της Ακρόπολης, από το Θεμιστοκλή και τον Κίμωνα.

Τα μνημειώδη Προπύλαια των κλασικών χρόνων, που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, αποτελούν μέρος του μεγαλεπίβολου οικοδομικού προγράμματος που συντελέσθηκε στην Ακρόπολη από τον Περικλή. Κτίσθηκαν μεταξύ των ετών 437-432 π.Χ., μετά την ολοκλήρωση του Παρθενώνα, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή. Το αρχικό σχέδιο του οικοδομήματος ήταν πρωτοποριακό από αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική άποψη, αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ στο σύνολό του.

Το οικοδόμημα έχει κατασκευασθεί κυρίως από πεντελικό μάρμαρο και χωρίζεται σε τρία τμήματα.

Το κεντρικό ορθογώνιο τμήμα είναι το κυρίως πρόπυλο.

Στην ανατολική και δυτική όψη έχει δύο εξάστυλες στοές δωρικού ρυθμού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται εγκάρσιος τοίχος με πέντε θύρες.

Η δίοδος προς την Ακρόπολη γινόταν από την κεντρική θύρα, που πλαισιώνεται, μεταξύ της δυτικής στοάς και του εγκάρσιου τοίχου, από τρεις κίονες ιωνικού ρυθμού σε κάθε πλευρά.

Το κεντρικό οικοδόμημα ακολουθούσε την ανωφέρεια του εδάφους και η ανατολική στοά βρισκόταν ψηλότερα από τη δυτική, το ίδιο και η αετωματική στέγη, ενώ τα δύο πλευρικά οικοδομήματα ήταν χαμηλότερα. Το πρόβλημα της ανωφέρειας του εδάφους αντιμετωπιζόταν και στο εσωτερικό του κτηρίου, με βαθμίδες που υπήρχαν στην πρόσοψη και στον εγκάρσιο τοίχο.

Η βόρεια πτέρυγα των Προπυλαίων αποτελείται από ένα δωμάτιο, γνωστό από την περιγραφή του περιηγητή Παυσανία ως Πινακοθήκη (1.22.6), επειδή η αίθουσα ήταν κοσμημένη με ζωγραφικούς πίνακες, ανάμεσα στους οποίους και έργα των ζωγράφων Πολυγνώτου και Αγλαοφώντος.

Μπροστά του έχει μία μικρή δωρική στοά από τρεις κίονες και η είσοδος σε αυτό γινόταν από πόρτα που πλαισιώνεται από δύο παράθυρα. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, η αίθουσα αυτή ήταν χώρος ανάπαυσης ή εστιάσεων των επισκεπτών της Ακρόπολης και στο εσωτερικό της πιθανολογείται ότι υπήρχαν κλίνες.

Η νότια πτέρυγα των Προπυλαίων αρχικά φαίνεται να σχεδιάσθηκε όμοια με τη βόρεια, η ύπαρξη, όμως, του προγενέστερου ιερού της Νίκης ανάγκασε τον αρχιτέκτονα να μην υλοποιήσει το αρχικό σχέδιο. Για το λόγο αυτό κατασκευάσθηκε μόνο μία στοά, σε αντιστοιχία με τη βόρεια, αποτελούμενη από τρεις κίονες. Από τη δυτική πλευρά της ήταν δυνατή η πρόσβαση στο ναό της Αθηνάς Νίκης. Το αρχικό σχέδιο του οικοδομήματος φαίνεται ότι προέβλεπε την κατασκευή πλευρικών δωματίων και στην ανατολική πλευρά, αυτά, όμως, δεν κατασκευάσθηκαν ποτέ.

Η μορφή των Προπυλαίων παρέμεινε ίδια μέχρι την παλαιοχριστιανική περίοδο (4oς-7ος αι. μ.Χ.), οπότε η νότια πτέρυγα μετατράπηκε σε εκκλησία, ενώ τον 10ο αιώνα το κεντρικό τμήμα επίσης λειτούργησε ως εκκλησία αφιερωμένη στους Ταξιάρχες.

Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας (13-14ος αι.) τα Προπύλαια αποτέλεσαν την κατοικία του Φράγκου ηγεμόνα, και την ίδια εποχή, για την ενίσχυση της οχύρωσης της Ακρόπολης, στη δεξιά πτέρυγα του οικοδομήματος κατασκευάσθηκε ο πύργος, ο γνωστός ως Κουλάς, που δεν υπάρχει σήμερα.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1458-1830) τα Προπύλαια έγιναν η έδρα του Τούρκου φρούραρχου. Το κεντρικό κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως πυριτιδαποθήκη, χρήση στην οποία οφείλεται η πρώτη μεγάλη καταστροφή του μνημείου, που ανατινάχθηκε από έκρηξη το 1640.

Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους κατεδαφίστηκαν οι μεσαιωνικές και τουρκικές προσθήκες και έγιναν ανασκαφές στην περιοχή των Προπυλαίων.

Αναστηλωτικές επεμβάσεις στο μνημείο πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1909 και 1917 από το μηχανικό Νικόλαο Μπαλάνο.

Το σύγχρονο έργο αποκατάστασης των Προπυλαίων άρχισε το 1982, στο πλαίσιο του ευρύτερου αναστηλωτικού προγράμματος που πραγματοποιείται στην Ακρόπολη από το 1975 από την Υπηρεσία Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως σε συνεργασία με την Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό την επίβλεψη της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως.

Συντάκτης
Ιωάννα Βενιέρη, αρχαιολόγος

Όπως αναφέρεται στο προηγούμενο κείμενο, αλλά και όπως μπορεί κανείς να δει στις φωτογραφίες, στα Προπύλαια υπάρχουν και δωρικοί κίονες αλλά και ιωνικοί.

Οι δωρικοί κίονες βρίσκονται στην εξωτερική όψη του μνημείου και είναι σε αντίθεση με τους ιωνικούς πιο ογκώδεις (χοντροί) και με κιονόκρανο τελείως απλό.


Σε κανένα άλλο αρχαίο μνημείο δε δίνεται η ευκαιρία στον επισκέπτη να διαπιστώσει ζωντανά τις διαφορές του δωρικού και του ιωνικού κίονα όσο στα Προπύλαια. Να δει δηλαδή πόσο πιο λεπτός ήταν ο ιωνικός κίονας αλλά και πιο περίτεχνο το κιονόκρανό του.

Το βάρος τους, η απλότητά τους, εκπέμπουν στον προσκυνητή του Ιερού Βράχου μια μαγεία που είναι αδύνατον να αποτυπωθεί με λέξεις. Και τον προετοιμάζουν για όσα θα δει διαβαίνοντας τα Προπύλαια...

Μπαίνοντας ο επισκέπτης στην Ακρόπολη έχει την ευκαιρία (συνήθως) να δει δεξιά από τα Προπύλαια και το μικρό ναό της Αθηνάς Νίκης ή και Απτέρου Νίκης.

Πέρυσι, που επισκέφθηκα το χώρο, ήμουν άτυχη... Ο ναός της Απτέρου Νίκης παρά το όνομά του είχε κάνει φτερά!!!

Συγκεκριμένα τον είχαν αποκαθηλώσει από τη θέση του για να γίνει η απαραίτητη συντήρηση...

Αναγκαστικά δημοσιεύω ξένες φωτογραφίες αφού δεν κατάφερα να τον φωτογραφίσω μόνη μου:


Ο ναός της Νίκης διακρίνεται δεξιά από τα Προπύλαια.


Από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού παραθέτω:

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=982

Ο ναός της Αθηνάς Νίκης βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Ιερού Βράχου, στη θέση όπου στα μυκηναϊκά χρόνια υπήρχε ο πύργος του τείχους, που προστάτευε την είσοδο στην ακρόπολη.

Ο κλασικός ναός κτίστηκε μεταξύ των ετών 426-421 π.Χ. σε σχέδια του αρχιτέκτονα Καλλικράτη και αποτελεί το διάδοχο πρωιμότερων ναών, επίσης αφιερωμένων στην Αθηνά Νίκη.

[...]Ο περιηγητής Παυσανίας (1, 22, 4) αναφέρει το ναό ως ναό της Απτέρου Νίκης, και παραθέτει την παράδοση σύμφωνα με την οποία η θεά απεικονιζόταν στο λατρευτικό της άγαλμα χωρίς φτερά για να μένει πάντα στην Αθήνα.

[...]Ο ναός είναι μικρός, ιωνικού ρυθμού, αμφιπρόστυλος, με μία σειρά από τέσσερις μονολιθικούς κίονες σε κάθε στενή πλευρά.

[...]Πάνω από το επιστύλιο ο ναός φέρει ζωφόρο, που φιλοτεχνήθηκε από τον Αγοράκριτο. Στις τρεις πλευρές της απεικονίζονται σκηνές από μάχες Ελλήνων με Πέρσες και Ελλήνων οπλιτών με άλλους οπλίτες και στην ανατολική πλευρά παρουσιάζονται οι θεοί του Ολύμπου να παρακολουθούν τις μάχες αυτές.

Ελάχιστα τμήματα διασώζονται από τα αετώματα. Πιθανολογείται ότι στο δυτικό απεικονιζόταν η Γιγαντομαχία και στο ανατολικό η Αμαζονομαχία.

Ο βωμός βρισκόταν ανατολικά, έξω από το ναό. Το 409 π.Χ., στην παρυφή του πύργου κατασκευάσθηκε ένα μαρμάρινο θωράκιο ύψους περίπου 1 μ., για την προστασία των προσκυνητών. Το θωράκιο αυτό αποτελείται από ανάγλυφες πλάκες, στις οποίες απεικονίζονται φτερωτές Νίκες που θυσιάζουν ή οδηγούν ταύρους στη θυσία ή στολίζουν τρόπαια, καθώς και η θεά Αθηνά καθιστή να παρακολουθεί τις σκηνές αυτές. Αρκετές από τις πλάκες των θωρακίων καθώς και τμήματα της ζωφόρου μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο Μουσείο Ακροπόλεως, ενώ άλλα τμήματα της ζωφόρου βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Ο ναός διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες και τον 5ο αιώνα μ.Χ. μετατράπηκε σε εκκλησία.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας το εσωτερικό του χρησιμοποιήθηκε ως πυριτιδαποθήκη, αλλά το 1686 μ.Χ., οι Τούρκοι, για να αντιμετωπίσουν τους Βενετούς του Mοροζίνι, τον κατεδάφισαν προκειμένου να χρησιμοποιήσουν το δομικό του υλικό στο κτίσιμο του οχυρωματικού τοίχου, στην πρόσοψη των Προπυλαίων, όπου έκτισαν και έναν υψηλό πύργο, το λεγόμενο Κουλά.

Η πρώτη αναστήλωση του ναού διενεργήθηκε μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το 1835, ενώ νέες αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το διάστημα 1935-1940. Από το 1997, στο πλαίσιο των εργασιών που διενεργεί η Υπηρεσία Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως, ξεκίνησαν εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης του μνημείου.

Το 1994 δημοσιεύθηκε η μελέτη αποκαταστάσεως του ναού και το 1998 μεταφέρθηκε στο Μουσείο Ακροπόλεως η ζωφόρος του. Από το 2000 εκτελούνται εργασίες αναστήλωσης από την Υπηρεσία Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως σε συνεργασία με την Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό την επίβλεψη της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως.

Συντάκτης
Ιωάννα Βενιέρη, αρχαιολόγος

Κι όταν ο επισκέπτης περάσει πια τα Προπύλαια, το βλέμμα του μαγνητίζεται από τον Παρθενώνα!

Το ωραιότερο δημιούργημα που έφτιαξε ποτέ το χέρι του ανθρώπου!

Έστω και οι αρχαιολόγοι σήμερα το έχουν έτσι τυλίξει με σκαλωσιές για να κάνουν τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης...

Στην εποχή μας δυστυχώς δεν μπορούμε πια ούτε και μέσα στον Παρθενώνα να μπούμε. Επιτρέπεται μόνο να τον βλέπουμε.

Είμαι πολύ χαρούμενη που σαν παιδί πρόλαβα να μπω στο ναό. Τότε ακόμη επιτρεπόταν.

Τώρα οι ειδικοί κρίνουν πως τα βήματα των επισκεπτών μέσα στο ναό μπορούν να ζημιώσουν το μνημείο.

Και πάλι όμως δεν είναι λίγο. Να βλέπεις μπρος σου έναν Παρθενώνα.

Αρκεί βεβαίως να έχεις μάτια να τον δεις και καρδιά να τον ακούσεις...

Ο Παρθενώνας χτίστηκε στην ιωνική Αθήνα.

Είναι όμως ναός δωρικού ρυθμού! Ή κυρίως δωρικού ρυθμού. Γιατί οι δημιουργοί του ενσωμάτωσαν στο έργο τους και στοιχεία του ιωνικού ρυθμού.

Το αποτέλεσμα ήταν να δώσουν στους ανθρώπους το τελειότερο δημιούργημα όλων των εποχών.

Και δε φτάνουν τα απλά μάτια ενός επισκέπτη για να διαπιστώσουν την εμορφιά του μνημείου. Απαραίτητη είναι και η γνώση. Γιατί όπως έλεγαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, νους ορά και νους ακούει...

Με το μυαλό δηλαδή και βλέπουμε και ακούμε. Δεν αρκούν μόνο τα μάτια. Μάτια έχουν και τα ζωάκια. Τι μπορεί όμως ένα ζωάκι να καταλάβει βλέποντας έναν Παρθενώνα;

Ένας από τους ανθρώπους που είδαν καλύτερα από κάθε άλλον τον Παρθενώνα ήταν και ο μεγάλος Έλληνας μαθηματικός ο Καραθεοδωρή. Ναι, έτσι είναι το όνομά του. Χωρίς σίγμα τελικό στο τέλος. Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.

Μπορείτε να διαβάσετε γι' αυτόν στην Ελληνική Βικιπαίδεια. (Κάντε κλικ ΕΔΩ)

Ο Καραθεοδωρή είναι αυτός που αποκάλυψε στους ανθρώπους τις περίφημες καμπύλες του Παρθενώνα! Όλοι τις έβλεπαν ως τότε. Μα δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι βλέπουν...

Λέγοντας "καμπύλες του Παρθενώνα" εννοούμε πως ο ναός αυτός δε φτιάχτηκε με ευθείες γραμμές όπως τόσα και τόσα άλλα μνημεία ή κτίσματα του ανθρώπου. Οι δημιουργοί του πέτυχαν εφαρμόζοντας αφενός υψηλά μαθηματικά και αφετέρου εξαιρετική καλλιτεχνική έμπνευση να δώσουν στο άψυχο μάρμαρο τον παλμό της ζωής. Για παράδειγμα: Οι κίονες του Παρθενώνα παρουσιάζουν ένα φαινόμενο σαν να τους διατρέχει εσωτερικά ένα κύμα... Κι ακόμη, αν κάποιο χέρι προέκτεινε μαγικά αυτούς τους κίονες θα τους βλέπαμε να σμίγουν και να δημιουργούν πυραμίδα!

http://users.forthnet.gr/ath/thantas77/maths/maths042.html

Συγκεκριμένα, σε κάθε μέρος του ναού επικρατούσε ένα σύστημα αναλογίας σύμφωνα με τον κανόνα του Πολυγνώτου και όλες οι διαστάσεις είχαν μια δεδομένη σχέση με τη διάμετρο του κίονα. Κάθε κίονας είχε ελάχιστα μεγαλύτερη διάμετρο από τη βάση μέχρι τη μέση, λέπταινε προς την κορυφή και έκλινε προς το κέντρο της κιονοστοιχίας στην οποία ανήκε. Έτσι οι κίονες του Παρθενώνα δεν είναι κάθετοι, αλλά αν προεκταθούν νοητά προς τα επάνω, συναντιούνται στα 1852 μέτρα, σχηματίζοντας μια νοητή πυραμίδα, η κορυφή της οποίας βρίσκεται ακριβώς πάνω από το σημείο που ήταν τοποθετημένο το κεφάλι του αγάλματος της Αθηνάς.

[...] Για να πετύχουν οι αρχιτέκτονες τις καμπυλώσεις αυτές, δεν μπορούσε κανένας λίθος του ναού να έχει κανονικό ορθογώνιο σχήμα. Αντιθέτως, σχεδόν κάθε λίθος έχει εντελώς δικό του σχήμα και μοναδική θέση μέσα στο σύνολο, γιατί οι καμπυλώσεις και οι κλίσεις δημιουργούσαν διαφορετικές γωνίες και επιφάνειες σε κάθε σημείο του κτιρίου. Για να επιτευχθεί λοιπόν μία τέτοια κατασκευή ήταν απαραίτητος ο τέλειος υπολογισμός του κάθε μέλους, αλλά και η μαθηματικά ακριβέστατη εκτέλεση.

Ο Παρθενώνας δεν αποτελεί πρότυπο μόνο τέχνης. Διδάσκει ταυτόχρονα στους ανθρώπους το μοντέλο της κοινωνίας της κλασικής εποχής και τα ιδανικά των ανθρώπων της.

Όπως οι κίονες του ναού τους έτσι και οι πολίτες της Αθήνας ένωσαν τη διαφορετικότητά τους και δημιούργησαν το τελειότερο πολίτευμα όλων των εποχών, τη Δημοκρατία.

Το μνημείο αυτό δεν κατασκευάστηκε μόνο με τα χέρια ή έστω και με το νου. Έβαλαν και την καρδιά τους! Γι' αυτό και ο Παρθενώνας 2.500 χρόνια σχεδόν μετά εξακολουθεί να είναι ζωντανός και να προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο από όλες τις γωνιές της γης.

Μια παλιότερη φωτογραφία του Παρθενώνα που επιτρέπει να θαυμάσουμε το ναό χωρίς τις σκαλωσιές για τα έργα της αναστήλωσης.

Στην εικόνα αυτή μπορεί κανείς να μετρήσει πόσους κίονες έχει ο Παρθενώνας, τόσο στη στενή του πλευρά όσο και στην άλλη.

Αεροφωτογραφία του Βράχου της Ακρόπολης. Βλέπουμε εδώ πώς είναι σήμερα ο χώρος και διακρίνουμε τα τέσσερα μνημεία που εξακολουθούν να υπάρχουν: Τα Προπύλαια, το ναό της Αθηνάς Νίκης (ή Απτέρου Νίκης), τον Παρθενώνα και το Ερέχθειο.

Να και μία αναπαράσταση του χώρου της Ακρόπολης, με τη μορφή που πιστεύουμε ότι είχε στα χρόνια του Περικλή.

Τότε υπήρχαν και πολλά άλλα μνημεία εκτός απ' αυτά που συναντά ο σημερινός επισκέπτης στο Βράχο της Ακρόπολης...

Μια ακόμη αναπαράσταση, έγχρωμη. Διακρίνονται έξω από το Βράχο της Ακρόπολης και δύο ακόμη μνημεία, το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού (Ηρώδειο) και το θέατρο του Διονύσου.

Διακρίνεται και εδώ το Ηρώδειο - όπου τα καλοκαίρια δίνονται συναυλίες και παραστάσεις.

Στο βάθος, πίσω από το Βράχο της Ακρόπολης, φαίνεται ο λόφος του Λυκαβηττού.

Το σημερινό μάθημα της Ιστορίας κάνει επίκαιρο και πάλι αυτό το θέμα με τις εικόνες και τις πληροφορίες για τον Παρθενώνα...