ΚΟΝΤΑΚΙΟ: "Η Παρθένος σήμερον"

Κοντάκιον
Η Παρθένος Σήμερον...

Ψάλλει ο π. Γεώργιος Στάμος, Πρωτοπρεσβύτερος της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων, με τον αδελφό του Άρη Στάμο, Πρωτοψάλτη του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Θεσσαλονίκης.
μονταζ - επεξεργασία: Θωμάς Καραγεώργος.
Kείμενα: Θωμάς Καραγεώργος.

Ἦχος γ'.

Η Παρθένος Σήμερον

Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει,
και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει.
Αγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι,
μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι.
Δι' ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον,
ο προ αιώνων Θεός.

Κοντάκιον

Αρχαίο υμνογραφικό είδος, που κατάγεται πιθανόν από τη Συρία και είχε ευρύτατη χρήση στη χριστιανική λατρεία πριν από την περίοδο της Εικονομαχίας.

Πήρε το όνομά του είτε από το σφιχτοτυλιγμένο χαρτί (κοντάς ή κοντάκιον) που, σύμφωνα με την παράδοση, έδωσε η Θεοτόκος στον Ρωμανό τον Μελωδό (κι εκείνος μόλις το έφαγε έγραψε το πρώτο κοντάκιο της Εκκλ. Ιστορίας: "Ἡ παρθένος σήμερον") είτε από το ότι αυτό το ασματικό είδος περιέχει σε λίγες λέξεις την υπόθεση της εκάστοτε εορτής ("κοντό"-σύντομο-τραγούδι).

Τα κοντάκια κατά τον 6ο αι. αντικατέστησαν εν μέρει τις βιογραφίες, που ώς την εποχή του Ρωμανού αποτελούσαν το ουσιαστικότερο μέρος της λατρείας.

Ο Krumbacher ονομάζει τα κοντάκια ύμνους. Άλλοι γενικεύουν τον όρο "ύμνος" κι αποκαλούν κοντάκια, μόνο τους ύμνους με δραματικό χαρακτήρα. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι κοντάκιο λέγεται μόνο το μικρό τροπάριο της αρχής, κι όχι ολόκληρος ο ύμνος. Αυτό, άλλωστε, είναι και το μόνο που έχει επιζήσει απ' τους ύμνους στις σημερινές Λειτουργίες (δες Pitra Analecta I, X-XI).

Τα κοντάκια έχουν συνήθως ένα σύντομο προλογικό τροπάριο και πολλές ομοιόμορφες στροφές (συχνά 24) που τα αρχικά τους σχηματίζουν σε ακροστιχίδα το αλφάβητο ή τον τίτλο του ύμνου ή το όνομα του ποιητή του.

Η πρώτη στροφή (που καθορίζει τις συλλαβές και το ρυθμό όλων των άλλων) λέγεται ειρμός` οι υπόλοιπες λέγονται οίκοι.

Οι αμετάβλητοι στίχοι που καμμιά φορά εισχωρούν ανάμεσα στους "οίκους" ονομάζονται "κουβούκλια", "κουκούλια", ή "ανακλώμενα".

Συνήθως οι στροφές καταλήγουν στο ίδιο εφύμνιο (που συνίσταται από έναν ή δύο σύντομους στίχους).

Η περίοδος των κοντακίων αρχίζει τον 5 μ.Χ. αι. και φτάνει ώς τον 7ο αι. (ακολουθεί η περίοδος των κανόνων).

Ονομαστοί ποιητές κοντακίων αναδείχτηκαν οι: Κύριλλος ο Αλεξανδρείας (431), Συμεών ο Θαυμαστορείτης ή "Στυλίτης" (521-596), Ανδρέας ο Πυρρός και ο σπουδαιότερος όλων, Ρωμανός ο Μελωδός.

Τα κοντάκια ποικίλλουν ανάλογα με τις κινητές και ακίνητες εκκλ. εορτές. Σήμερα ολόκληρο κοντάκιο ψάλλεται μόνο εκείνο του "Ακάθιστου Ύμνου" ("Χαιρετισμοί") καθώς και ορισμένοι χαιρετισμοί σε διάφορους αγίους (που έχουν συντεθεί κατά μίμησή του).

Τέλος, κοντάκιον ονομάζεται και το "ειλητάριο" που περιείχε τη θεία Λειτουργία, δηλαδή η στενή και επιμήκης λωρίδα από μεμβράνη, που ήταν γραμμένη και στις δύο όψεις της και τυλιγόταν σε "ρολό".

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ http://www.musipedia.gr

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΙΧΩΝ

Ἡ Παρθένος (Μαρία) σήμερα τὸν Ὑπερούσιο (Θεό) τίκτει
καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιο πηγαίνει καὶ προσφέρει στὸν Ἀπρόσιτο.
Οἱ Ἄγγελοι μαζὶ μὲ τοὺς Βοσκοὺς δοξολογοῦν
καὶ οἱ Μάγοι μαζὶ μὲ τὸ ἄστρο ὁδοιποροῦν,
ἐπειδὴ γιὰ ἐμᾶς ἐγεννήθη (σὰν) Παιδὶ Νέο
ὁ Θεὸς ποὺ πρὶν ἀπὸ τοὺς αἰῶνες ἦταν καὶ εἶναι.

Δείτε ολόκληρο το κοντάκιο εδώ

http://users.uoa.gr/